وزارت نفت تکمیل پالایشگاه ستاره خلیج فارس را در اولویت ندارد

این در حالی است که بررسی آمارهای صادراتی گمرک جمهوری اسلامی ایران در 5 ماه ابتدایی سال 1395 نشان می‌دهد که ارزش میعانات گازی صادراتی ایران بالغ بر 3 میلیارد دلار بوده است! این حجم از صادرات یعنی تشدید خام فروشیِ گازی!

اگر پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به‌صورت کامل راه‌اندازی بشود، علاوه بر قطع واردات بنزین، از هدر رفت سرمایه کشور نیز جلوگیری خواهد شد. با این وجود، با گذشت حدود10 سال از آغاز مراحل ساخت، هنوز تاریخِ دقیق افتتاح این پالایشگاه مشخص نیست! این در حالی است که واردات بنزین در سال‌های اخیر در حال افزایش بوده و میزان واردات در نیمه اول سال 1395 به 12 میلیون لیتر در روز رسیده است. هر روز تأخیر در افتتاح این پروژه، زیان 20 تا 30 میلیون یورویی را بر کشور تحمیل می‌کند!

سیر  پیشرفت پروژه  پالایشگاه ستاره

در سال 1382 طراحی پالایشگاه ستاره آغاز شد و در سال 1386 عملیات اجرایی آن کلید خورد. طبق زمان‌بندی باید پروژه در سال 1390 به بهره‌برداری می‌رسید که بعد از گذشت 5 سال همچنان زمان آن نرسیده است!

این پروژه در مرداد 1392 با حدود 70 درصد پیشرفت فیزیکی به دولت یازدهم تحویل داده‌شده است. در طول 5/2 سال از ابتدای فعالیت دولت یازدهم، متوسط پیشرفت کل پروژه به 7% در هر سال کاهش یافت! و در مجموع به 85 % در مرداد 1394 رسیده است.

در اینجا بازخوانی وعده‌های مسئولین کشور در خصوص زمان بهره‌برداری پالایشگاه جالب توجه است!

مشکل کجاست؟

مسئله اصلی در تکمیل پروژه «تأمین مالی پروژه» عنوان شده است. عملکرد مسئولین در تأمین مالی پروژه به شرح زیر است:

در سال 1386 مقدار سرمایه لازم برای ساخت این پالایشگاه 1.7 میلیارد یورو برآورد شده بود، ولی با ارزیابی مجدد پروژه در سال 1392، هزینه‌های سرمایه‌گذاری با بیش از 2 برابر افزایش به 3.8 میلیارد یورو تغییر یافت. اما تاکنون با این‌که مبلغی بیش از 4 میلیارد یورو به پروژه تزریق شده است، ولی حتی یک فاز آن هم به بهره‌برداری نرسیده است!

ریشه مسئله

به نظر می‌رسد اظهارنظر مسئولین مبنی بر مشکل تأمین مالی پروژه، اظهارنظر دقیق یا صادقانه‌ای نیست، زیرا:

- اولاً با توجه به واردات روزانه 9.5 میلیون لیتر بنزین به کشور در سال 1394، منابع مالی مورد نیاز برای وارد مدار شدن فاز نخست پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس، معادل با هزینه‌ای است که تنها در 25 روز برای واردات بنزین از کشور خارج شده است!

- ثانیاً تجربه انتشار اوراق سلف در سال 95 نشان داد، استقبال مردم از پروژه‌های نفت و گاز بسیار زیاد است و می‌توان از طریق مشارکت مردمی مسئله تأمین مالی را حل کرد.

در نتیجه تأمین مالی پروژه، مسئله اصلی نیست!

مسئله اصلی «اولویت نداشتن پروژه» برای وزارت نفت است. تا جایی که میزان پیشرفت پروژه در دولت یازدهم کاهش چشمگیری داشته است. این کاهشِ پیشرفت در شرایطی است که در دولت قبل مسئله تحریم یک مسئله جدی بوده است اما دولت یازدهم ادعا کرده در پسا برجام موضوع تحریم‌ها مرتفع شده است!

این اولویت نداشتن ریشه در تفکر وابسته اقتصادی دارد. در این تفکر یک تقسیم کار جهانی بین کشورها وجود دارد. کشورهای پیشرفته مسئول تولیدات با تکنولوژی و ارزش افزوده بالا هستند و کشورهای عقب افتاده (که به آن‌ها در حال توسعه می‌گویند) مسئول تأمین مواد اولیه لازم برای کشورهای پیشرفته. در این تفکر، خام فروشی یک اقدام درست است و در نتیجه پروژه‌هایی که منجر به تغییر این رویه بشود، اولویت جدی پیدا نخواهند کرد.

این مسئله تا آنجا گسترش می‌یابد که در بعد از پیروزی انقلاب اسلامی (که عمدتاً همین تفکر وابسته در حوزه مدیریت نفت و گاز کشور حاکم بوده است)، در مقابل ساخت بیش از 40 مجموعه پتروشیمی در کشور، تنها و تنها 2 پالایشگاه نفتی ساخته‌شده است!

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج‌فارس، تنها پالایشگاه در دست احداث کشور است که تنها یک گام تا بهره‌برداری فاصله دارد. این مجموعه برای حرکت جدی به سمت «کاهش خام‌فروشی، قطع وابستگی کشور به واردات بنزین و همچنین کاهش ضربه‌پذیری در برابر تحریم فروش نفت» طراحی شده است. با توجه به اهمیت راهبردی این پالایشگاه برای کشور ضروری است، وزارت نفت این پروژه در اولویت خود قرار داده و برای راه‌اندازی سریع‌تر آن اقدامات لازم برای انجام دهد.